Увс аймгийн Бөхмөрөн суман дахь нүүрсний “Хотгор шанага”-ын уурхайн 51 хувийг Солонгосын “Korea Coal” корпорацид 10 сая ам.доллараар худалдсан асуудалд ЭЗХ-ийн сайд Ч.Хүрэлбаатар холбогддог. Хэвлэлээр олон удаа гарсан асуудал болохоор энэ талаар илүү нуршаад дэмий биз. Ямар ч байсан “Хотгор шанага” ХХК-ийн захирал Б.Алтангэрэл нэгэнтээ “Мөнгө дансаар орсон хуулга нь байхад Ч.Хүрэлбаатар чи бид хоёр “Хотгор шанага”-ыг зарсан, зараагүй гэж маргаад яах гэсэн юм бэ, миний найз” гэсэн үгийг шигтгээд орхиё.

Харин “Хотгор шанага”-ын уурхайн 51 хувийг 10 сая ам.доллараар худалдаж авсан солонгосчууд 2010 оноос хойш ёстой жинхэнэ “тамаа цайж” байгаа юм байна. 2011 оноос үйл ажиллагаа явуулж эхэлсэн солонгосчууд ердөө 2013 оноос эхлэн тус ордын хувьцаагаа худалдах гэж чармайж иржээ. Алдагдалаа л нөхөж байвал бараг үнэгүй ав гэдэг өнцгөөс хандаж салахын түүс болж байгаа аж. Хамгийн сүүлд өнгөрсөн дөрөвдүгээр сард БНСУ-ын Yonhap news агентлаг “Korea Coal корпораци 13 жилийн дараа Монгол дахь нүүрсний уурхайгаа зарах гэж байна” гэсэн мэдээлэл нийтэлж байв. Тус мэдээнд Монголын нүүрсний уурхайнуудын борлуулалтын нийт дүн, удирдлагын эрхийн урамшууллыг оруулаад ойролцоогоор 40 тэрбум вон болно гэж “Korea Coal” корпораци мэдэгдсэн тухай дурдсан байв. Гэвч худалдаж борлуулсан талаар мэдээлэл түүнээс хойш дуулдсангүй.

2010 онд “Хотгор шанага” нүүрсний уурхайн 51 хувийг энэ корпораци 10 сая ам.доллар буюу тухайн үеийн ханшаар 10.9 тэрбум воноор худалдан авсан байдаг. Үүний дээр Biz.chosun.com сайтад 2016 онд гарсан нийтлэлээс харахад тэр үед л алдагдал нь 21 тэрбум вон болчихсон байж. Оруулсан хөрөнгө нь 30 тэрбум вон давсан тухай ч тэр нийтлэлд бий. Одоо чухам худалдаж авсан үнэ, хөрөнгө оруулсан дүн, алдагдал нь нийлээд хэд хүрч байгааг таамаглах арга алга. Ямар ч байсан 40 тэрбум воноор санал болгож байна гэдэг чинь алдагдал бол өнгөрч, бушуухан холдоё л гэсэн санаа байх.

Ер нь энэ 2016 онд Солонгосын Biz.chosun.com сайтад гарсан “30 тэрбумын хөрөнгө оруулсан уурхай 20 тэрбумын алдагдалтай явж байна” хэмээх нийтлэл нэлээд сонирхолтой. Тус нийтлэлд “Монголд нүүрсний уурхайд хөрөнгө оруулсан “Korea Coal” корпораци өдгөө 20 гаруй тэрбум воны алдагдал хүлээгээд байна. Гэтэл таван жилийн борлуулалтын нийт дүн нь 370 сая вон. Тус уурхайг гурван жилийн өмнөөс зарахыг хичээж байгаа хэдий ч худалдан авагч олдохгүй байж. Улмаар алдагдалтай ажиллаж байсан нь ч илэрлээ. “Korea Coal” корпораци Монголын Хотгор шанага уурхайд зөвхөн энэ онд (2016) хоёр гаруй тэрбум воны алдагдал хүлээсэн. 2011 оноос хуримтлагдсан алдагдал 21 тэрбумд хүрчээ. “Korea Coal” корпораци нь 2010 оны 12 дугаар сард тус уурхайг авч одоог хүртэл 30.3 тэрбум воны хөрөнгө оруулсан. 2010 оны үйл ажиллагааны тайланд “Үйл ажиллагааны дундаж ашгийн хувь 22.9 хувиар, 5.3 жилийн хугацаанд анхны хөрөнгө оруулалтаа нөхөж чадна” гэж хэтийн төлвийг гэгээлгээр тодорхойлсон байв.

Гэвч бодит байдал төсөөлснөөс дэндүү зөрүүтэй байж. 2011 онд тонн тутам нь 150 ам.доллар байсан битумэн нүүрсний үнэ тогтмол буурсаар энэ жилд (2016) 50 ам.доллар хүрсэн бөгөөд үйлдвэрлэл болон борлуулалт ч дагаад огцом буурсан байна. Жилд 300 мянгаас нэг сая тонн нүүрс үйлдвэрлэх анхны төлөвлөгөөнөөс эсрэгээр 2011-2015 онд нийт үйлдвэрлэл 103 мянган тонн байлаа. Борлуулалт ердөө 27600 тонн. Таван жилийн борлуулалтын нэгдсэн дүн ердөө 370 сая вон. 2014 онд уурхайн үнэ цэн унаж алдагдал 6.8 тэрбумд хүрч, үйлдвэрлэлийн хэмжээ буурсан хэдий ч ажилчдын хөдөлмөрийн зардал зэрэг тогтмол зардлууд гарсаар байжээ.

Тус корпорацийн зүгээс “Олон улсын нүүрсний үнийг таамаглах боломжгүй учраас ямар ч арга байгаагүй тал бий” гэж тайлбарлажээ. Тэгвэл улстөрчид тухайлбал, парламентын гишүүн Жон Ү Тэг “Бизнесийн ур чадвар муутай, татвар төлөгчдийн мөнгийг салхинд хийсгэж байдаг улсын үйлдвэртэй адил үйлдэл” гэж онцолсон. Хэтийн төлөв муутай “Хотгор шанага”-ын уурхайг ухах тусмаа алдагдал хүлээх асуудал болон хувирчээ. “Корей коал” корпораци 2013 оноос хойш Канад, Хонконг, Австралийн компаниудад хувьцаагаа худалдахаар ажиллаж байсан хэдий ч бүгд амжилт олоогүй юм” гэсэн байна.

Тэгэхээр “Хотгор шанага” хэмээх уурхайн 51 хувийг авсан Солонгосын тал хохирчээ. Хожсон гэвэл манай талаас худалдсан хүмүүс л байх. Нөгөөтэйгүүр энэ явдал Солонгосоос Монгол Улсад хөрөнгө оруулах итгэлийг ч нэлээд хөндөж, улс төрчид нь анхаараад эхэлснийг илтгэж байгаа юм.