Шүүхийн тухай хуулийг өнгөрсөн 2021 онд шинээр батлан хэрэгжүүлж эхэлсэн. Шинэчилсэн хуулиар Шүүхийн ерөнхий зөвлөл хэмээх байгууллагыг 10 гишүүнтэй байхаар зааж, үүний дагуу тус зөвлөлийг шинээр байгуулсан. Шүүхийн ерөнхий зөвлөл нь хуульчдаас шүүгчийг шилж олон сонгон шалгаруулах үүрэгтэй. Гэвч энэ үүргээ хангалттай сайн биелүүлж чадахгүй, харин ч эсрэгээрээ шүүгчийн албан тушаалд нэр дэвшигчдэд найр тавьж байгаа дуулддаг. Хэдхэн хоногийн өмнө анхан шатны шүүхийн шүүгчийн сул орон тоог нөхөхийн тулд нэр дэвшигчдээс шалгалт авах үйл явц шударга бус болсныг зарим цахим мэдээллийн хэрэгсэлд мэдээлсэн байв. Тухайлбал, Үндсэн хуулийн эрх зүйн мэдлэгийн шалгалтын үеэр Үндсэн хуультай холбогдолгүй асуулт, түүнийхээ хоёрынх нь хариултыг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн шалгагч нар хэлж өгсөн аж. Дараагийнх нь өдөр салбар эрх зүйн мэдлэгийн шалгалт авахдаа ч бас хэд хэдэн асуултын хариултыг хэлж өгсөн байгаа юм. Ингэснээр мэдлэг чадвартай сайн хуульчийг хохироож, Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гишүүдийн лобби, дэмжлэгтэй яваа нэгэнд боломж олгож, хуульчдаас шилдгийг нь олж шүүгчээр нэр дэвшүүлэх үүргээ энэ зөвлөлийнхөн буруугаар ашиглаж байгаа гэхэд хилсдэгүй.

Энэ алдаагаа Шүүхийн ерөнхий зөвлөлөөс шүүгчийн албан тушаалд нэр дэвшигч нарт “Алдаатай тест хэвлэгдсэн байна” гэж тайлбарласан бол хэвлэлийнхэнд “Шалгалтын даалгавар алдаатай эсэхийг урьдчилан мэдэх боломжгүй. Хөндлөнгийн хараат бус шинжээчээс битүүмжлэгдэж ирдэг тул шалгалтын өгөгдөл алдаатай байх, давхцах асуудал гардаг” хэмээн тайлбарлаж байгаа юм.

Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийнхөн шүүгчийн сонгон шалгаруулалтыг шударгаар, хуулийн дагуу явуулдаг эсэх нь эргэлзээтэй. 2022 оны аравдугаар сард болсон шүүгчийн сонгон шалгаруулалтын үеэр нийслэлийн Иргэний хэргийн давж заалдах шатны шүүхэд нэрээ дэвшүүлсэн нэг шүүгч шалгалтад ороод гурван удаа билет сугалсан юм гэдгийг хамт шалгуулагчид нь хэлдэг юм билээ. Эхний хоёрыг нь “Мэдэхгүй асуулт байна” гээд буцааж тавиад гурав дахь асуултад нь хариулсан гэсэн. Үүнээс гадна дээрх зөвлөлийн 10 гишүүний нэг нь шүүгчийн шалгалтад орсон хүний оноог зассан гэх хэл ам ч байдаг. Ингэснээр шалгалтаа шударгаар өгсөн нь шүүгчийн албан тушаалд томилогдож чадалгүй, танил тал, ар өврийн хаалгатай, эсвэл Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийнхний илт дэмжсэн нэг нь дэвшин томилогдсон гэдэг.

Тэгвэл өдгөө давж заалдах шатны шүүхэд нэр дэвшигчдийн сонгон шалгаруулалт энэ өдрүүдэд болж байна. Уг сонгон шалгаруулалтыг хуулийн дагуу, шударга явагдана гэдэгт эргэлзэх хүмүүс цөөнгүй аж. Учир нь саяхан Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн даргаар томилогдсон Р.Онончимэг танил талдаа, ашиг сонирхол нэгтэй нэр дэвшигч шүүгчдэд давуу байдал олгож болзошгүй гэсэн хардлага байгаа юм. Р.Онончимэг өмнө нь нотариатч байсан төдийгүй Монголын нотариатчдын танхим хэмээх байгууллагыг удирдаж явсан нь намтарт нь бий. Энэ үедээ хуурамч бичиг баримт баталгаажуулсан тухай хэвлэлээр мэдээлж байсан нь бий. Бүр УИХ-ын гишүүд Р.Онончимэгийг Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн гишүүнээр томилогдох гэж байхад нь чуулганы танхимд асууж байсан нь баримт болон үлдсэн. Тухайлбал, УИХ-ын гишүүн Ц.Сандаг-Очир “Зарим нэг эргэлзээтэй нэр дэвшигчээс тодруулж асуумаар байна. Нэр дэвшигч Р.Онончимэгтэй холбоотой, хуурамч бичиг, баримт бүрдүүлсэн талаар маш олон хүнээс санал, гомдол ирүүлж байна” хэмээж байв. Тухайн үед хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр өнөөгийн Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга Р.Онончимэгийн тухай “Иргэн Д.Янжинхорлоод хууль бус өвлөх эрхийн гэрчилгээ бичиж өгч, Үл хөдлөх эрхийн гэрчилгээ гаргаж өгсөн улсын бүртгэгч нарын үйлдлийг Р.Онончимэг нотариатч баталгаажуулснаас Д.Янжинхорлоо болон түүний талийгаач нөхрийн садан төрлийнхөнтэй холбоотой маргаан хууль, шүүхийн байгууллагад шалгагдах болсон” гэсэн утгатай мэдээлэл цацагдаж байсан. Уг маргааныг захиргааны хэргийн анхан шатны шүүхээр хэлэлцэх үед өнөөдөр нийслэлийн Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүгчийн албан тушаалд нэр дэвшсэн У.Бадамсүрэн, С.Отгонтуяа зэрэг шүүгч нар оролцож, хууль бус захирамж гаргасан хэмээн давж заалдах шатны шүүх нь хүчингүй болгож байсан гэдэг. Тэгэхээр нэг хэрэгт ашиг сонирхлын зөрчилтэй гэж харагдаж байгаа Шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн дарга Р.Онончимэг нэр дэвшигч У.Бадамсүрэн, С.Отгонтуяа тэргүүтэй захиргааны хэргийн шүүхийн шүүгч нарт давуу байдал олгох юм биш биз, нийслэлийн Захиргааны хэргийн давж заалдах шатны шүүхийн шүүгчийн сонгон шалгаруулалт шударга явагдаж чадах уу гэсэн хардлага байгаа юм билээ. Энэ хоёр нэр дэвшигчийн ард Увс болон Дорноговь аймгаас сонгогдсон УИХ-ын гишүүд байгаа гэсэн яриа шүүгч нарын дунд байдаг аж.