Монгол Улсын Их Хурлын Төсвийн байнгын хорооноос “Төсвийн орлого бүрдүүлэлт” сэдэвт хэлэлцүүлгийг Төрийн ордонд өнөөдөр /2025.09.22/ зохион байгууллаа.

Хэлэлцүүлэгт Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Ганхуяг, Р.Батболд, П.Сайнзориг, Д.Үүрийнтуяа болон Сангийн яам, Татварын ерөнхий газар, Гаалийн ерөнхий газар, Үндэсний аудитын газар, Төсвийн тогтвортой байдлын зөвлөл, Худалдаа, аж үйлдвэрийн танхим, нийслэл, дүүргийн татварын байгууллагын холбогдох албан тушаалтнууд, төрийн бус байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдийн төлөөлөл, салбарын эрдэмтэн, судлаачид зэрэг 60 орчим хүн оролцов.

Улсын Их Хурлын гишүүн, Төсвийн байнгын хорооны дарга Х.Ганхуяг хэлэлцүүлгийг нээж, үг хэлсэн. Тэрбээр хэлсэн үгэндээ, Монгол Улсын Их Хурлын 2025 оны хаврын ээлжит чуулганаар Монгол Улсын Их Хурлын тухай хууль, Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хууль болон бусад холбогдох хуулиудад өөрчлөлт оруулсантай холбогдуулан Монгол Улсын ирэх жилийн төсвийн төслийг таван үе шаттайгаар хэлэлцэн баталдаг болсон гээд, энэ хүрээнд ард түмнээр төсвийн төслийг хэлэлцүүлж, иргэдээс төсвийн хөрөнгө оруулалттай холбоотойгоор эрэмбэлсэн санал авсныг дурдлаа.

Мөн Монгол Улсын Их Хурлын 2025 оны намрын ээлжит чуулган эхэлсэн өдрөөс Монгол Улсын 2026 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцэж байгаа бөгөөд тус Байнгын хорооноос “Төсвийн орлого бүрдүүлэлт”, “Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт”, “Уул уурхай бүтээгдэхүүний экспортын боломж, эрсдэл”, “Боловсрол, эрүүл мэнд, нийгмийн хамгааллын салбарын 2026 оны төсвийн төсөл”, "Соёл, спорт, аялал жуулчлал, залуучуудын салбарын 2026 оны төсвийн төсөл”-ийн талаар цуврал хэлэлцүүлэг зохион байгуулахаар болсныг онцлон тэмдэглэв.

Монгол Улсын 2026 онд төсвийн төслийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэж буйтай холбогдуулан хэлэлцүүлэгт оролцогчдоос төсвийн орлого бүрдүүлэлтийн талаар саналаа өгөхийг Байнгын хорооны дарга Х.Ганхуяг хүсэхийн зэрэгцээ энэ удаагийн хэлэлцүүлэг төслийн орлого бүрдүүлэлт, төлөвлөлт, хэрэгжилтэд тулгамдаж байгаа асуудлын гарц, шийдлийг олоход үр өгөөжтэй байна гэдэгт итгэлтэйгээ байгаагаа илэрхийлсэн.

Дараа нь Сангийн яамны Төрийн нарийн бичгийн дарга Ж.Ганбат “Төсвийн орлого бүрдүүлэлтийн өнөөгийн байдал, цаашдын хандлага” сэдвээр илтгэл тавилаа.

Тэрбээр илтгэлдээ 2025 оны нэгдсэн төсвийн орлогын эхний найман сарын байдал, төсвийн орлогын тооцоололд ашигласан макро үзүүлэлтүүд, орлого бүрдүүлэх хүрээнд хэрэгжүүлэх арга хэмжээ, төсвийн орлогын бүтцийн талаар хөндсөн. 2025 оны эхний найман сарын байдлаар төсвийн нэгдсэн нийт орлогод 19.3 их наяд төгрөг төвлөрчээ. Үүнийг өнгөрсөн оны мөн үеийнхтэй харьцуулахад нийт орлого 572.4 тэрбум, тэнцвэржүүлсэн орлого 818.5 тэрбум төгрөгөөр тус тус буурсан үзүүлэлт юм байна. Татварын орлого 1.1 их наяд төгрөг, ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр 931.2 тэрбум төгрөгөөр буурчээ. Харин нэмэгдсэн өртгийн албан татвар 120 тэрбум, хүн амын орлогын албан татвар 243.2 тэрбум төгрөгөөр давж биелсэн бөгөөд татварын бус орлого 306.4 тэрбум төгрөгөөр нэмэгдсэн гэж байлаа.

Мөн төсвийн орлого бүрдүүлэх хүрээнд хэрэгжүүлэх арга хэмжээний талаар танилцуулав. Тухайлбал, Үндэсний баялгийн санг арвижуулах, Ирээдүйн өв санд ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөрийн орлогын 40 хувийг хуваарилж байгааг ирэх онд 65 хувь болгохоор төлөвлөжээ. Боомтын дэд бүтэц, тээвэр зохион байгуулалтыг сайжруулж, хилийн нэвтрүүлэх хүчин чадлыг нэмэгдүүлснээр нүүрсний экспортыг 2026 онд 90 сая тоннд хүргэнэ гэв. Нэмэгдсэн өртгийн албан татварын 1 сая хүртэлх худалдан авалтын иргэдийн буцаан олголтыг 5 хувьд хүргэх, төлбөрийн баримт олголтыг цахимжуулж, хамрагдалтыг нэмэгдүүлснээр татварын бааз, суурийг өргөжүүлнэ хэмээн илтгэлдээ дурдсан юм.

Түүнчлэн төсвийн орлогын бүтцийн талаар дэлгэрэнгүй танилцуулсан бөгөөд энэ талаарх мэдээллийг доорх зурагнаас харна уу.

Хэлэлцүүлэг “Татварын мэргэшсэн зөвлөхүүдийн нийгэмлэг” төрийн бус байгууллагын Удирдах зөвлөлийн дарга, ерөнхийлөгч Г.Алтанзаяагийн “Төсвийн орлого, татварын шинэчлэлийн уялдаа” сэдэвт илтгэлээр үргэлжилсэн.

Тус илтгэлд төсвийн орлого, орлого бүрдүүлэлтийн загвар, татварын шинэчлэл, олон улсын чиг хандлага ба практик туршлага, Монгол Улсын нөхцөл ба сорилтууд, татварын шинэчлэлийн бодлогын загвар хуулиудын төсөл, нийгмийн даатгалын шимтгэл болон бусад татварын уялдааг сайжруулах хувилбар, хүн төвт нийгэм-хүн амын орлогын албан татварын шинэчлэлийг бусад хуулиудтай уялдуулах зэрэг асуудлыг хөндсөн байлаа. Тухайлбал, татварын шинэчлэл нь төсвийн тогтвортой байдал, нийгмийн шударга ёс, иргэн, төрийн харилцаатай бодлогын уялдаатай байх талаар тайлбарлав.

Мөн илтгэлд татвар нь зөвхөн төлбөр төлөх биш, хамтын хариуцлага, ирээдүйдээ хийж буй хөрөнгө оруулалт гэдгийг тодотгосон. Илтгэгч татварын шинэчлэлийн бодлогод анхаарах зүйлсийн талаар дурдсаныг доорх зурагнаас харна уу.

Дээрх илтгэлийн хүрээнд хэлэлцүүлэгт оролцогчид асуулт асууж, санал хэлж, байр сууриа илэрхийллээ хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээлэв.